P van Treurende Papegaai

In het van Abbemuseum in Eindhoven worden op 3 september 2011 drie tentoonstellingen geopend die de relatie van het museum met kunstenaars uit de eigen regio belichten. Vanuit Hier – Out of Here brengt ook het 75-jarig bestaan van het museum onder de aandacht dat met hedendaagse kunst een internationale rol heeft opgebouwd. Eén van de kunstenaars in het tentoonstellingsproject is Dick Verdult die een retrospectief heeft gemaakt van zijn multimediakunst. Dick Verdult was vaker te gast in het radioprogramma De Wandelende Tak. Op 14 februari 1994 zorgde hij voor een bijdrage met exclusieve opnamen uit het Braziliaanse regenwoud, met als titel De Treurende Papegaai.

De Treurende Papegaai was het verslag van een reis die Dick Verdult had ondernomen met de Vereniging van Enthousiasten voor het Reële en Universele, het theatercollectief van Dirk Van Dijck, Ryszard Turbiasz en Johan Dehollander, dat in 1994 werd ontbonden maar vanaf 2002 opnieuw voor het voetlicht trad. Gedreven door de fascinatie voor de tegenstelling tussen natuur en cultuur, ging de Vereniging van Enthousiasten in 1993 op tocht naar een natuurreservaat waar primitieve volkeren wonen en werd de Pico da Neblina beklommen op de grens tussen Venezuela en Brazilië. In dit grensgebied kwamen de deelnemers in contact met de Yanomami, indianen die bekend staan om hun kannibalistische achtergronden.

In Maturaca, een dorp van de Yanomami, maakte Dick Verdult opnamen van twee sjamanen. Door het snuiven van ebene, een hallucinogeen poeder, komen zij in trance en kunnen zij contact leggen tussen de mensen en de hekura, piepkleine mensachtige geesten. Dat gaat gepaard met het slaken van kreten, zuchten en kreunen, maar ook spugen en zingen. Met die rituelen wordt het dorp van onheil gevrijwaard en worden zieken genezen. Voor de CD Tien Jaar De Wandelende Tak werd in 1994 een opname geselecteerd die Dick Verdult maakte van de sjamaan Antonio en die werd vertaald door Dirk Van Dijck.

De machtige Hekura van Periporíwä (de Maan) dronk het bloed van de Voorouder en nu vloeit het bloed van de Maan overvloedig op de aarde.

Periporíwä, Maan,
Maan, Maan, Maan,
Machtige Maan.

De Yanomami-sjamaan Antonio - Tekening Jos Vergauwe

De Maan kwam en dronk het bloed van de Voorouder.
Periporíwä… (geluid van neerstortend bloed)
Hoe ongelooflijk ben ik toch!
Periporíwä… (geluid neerstortend bloed)

Godverdomme toch!
Hoe ongelooflijk ben ik toch!
Alle geesten samen zitten achter me aan.

De Maan dronk het bloed van de geest van de Voorouder
Periporíwä… (geluid van neerstortend bloed)
Ik ben de zoon van een Yanomami-vader
Hij zei me dat ik Pajé (sjamaan) moest worden.

De Maan zit achter me aan om m’n beenderen op te eten.
Periporíwä…

Luister hier naar de toen 48-jarige Yanomami-sjamaan Antonio Fernando Assis, die een bezoek aan de Braziliaanse hoofdstad Brasilia als zijn levensdroom zag, omdat hij nog nooit in de “blanke wereld” was geweest.

Dinsdag 20 maart 2011 werd op Arte TV een documentaire over de Yanomami uitgezonden.

De andere sjamaan van wie Dick Verdult een opname maakte, was Quirino Luis da Silva (58 jaar), bijgenaamd Casimir de Grote. Hij vertelde over de mythe van het Maanbloed, vertaald en samengevat in 1994 door Dirk Van Dijck die toen vaker in het Braziliaanse Amazonegebied verbleef.

Periporíwä, de Maan, doodde het kind van het dorpshoofd. Het lijk werd door de vader verbrand (*). Periporíwä daalde neer en at een stukje bot van het verbrande lijkje. Maar hij werd herkend door Shuhirina, één van de Voorouders en oom van het kindje. Hij wou de moord onmiddellijk wreken.
Ook zijn schoonbroer Urutimariwä, een luiaard en nietsnut, schreeuwde uit volle borst om hem met pijl en boog te doden en hij maakte zich dan ook klaar. Iedereen maakte zich klaar. Urutimariwä schoot, maar miste. Hij bleef wachten tot het iemand anders zou lukken.
Periporíwä, die zag dat hij belaagd werd, steeg op naar de Andere Wereld, maar werd geraakt door een pijl van Suhurina. Hij stierf niet, maar verloor veel bloed. Het bloed overstroomde de aarde en doodde Suhurina.
Uit het bloed kwamen de eerste Yanomami te voorschijn.
Waar de bloedplassen het grootst waren, ontstonden bijzonder gewelddadige mannen die elkaar zowat uitmoordden. Vele mannen stierven onder het bloed van Periporíwä.
Waar slechts enkele bloeddruppels vielen of waar het bloed zich mengde met water, vochten de mannen minder en doodden elkaar niet.
Hier in Maturaca heeft geen bloed van Periporíwä gevloeid. Daarom zijn de mensen hier vredelievend.  

(*) Lijken van afgestorvenen werden gecremeerd. As en resterende botjes werden fijngemalen en dikwijls zéér lang nadien ritueel opgegeten.

Luister hier naar De Treurende Papegaai in De Wandelende Tak van 14 februari 1994, met het reisverslag van Dick Verdult bij de Yanomami, heruitgezonden op 22 maart 2008.

Dirk Van Dijck leefde vanaf 1994 een tijdje in het Braziliaanse regenwoud en verwierf vanaf 2004 bekendheid in Vlaanderen als televisie- en filmacteur. O.m. als Michel Drets in Het Eiland, Rik Cuppens in Witse en Luc in De Ronde.

Meer over de Amazone-indianen en de Yanomami op de pagina van M van Mekarõn.

Dick Verdult - Two persons near a long distance (1982).

En op zondag vieren we Vrijdag is de titel van de retrospectieve tentoonstelling waarin Dick Verdult vanaf 3 september 2011 in het van Abbemuseum een overzicht laat zien van zijn eigenzinnige wijze waarop hij met kunst omgaat. Muziek en geluid, beeld en taal, zijn voor deze solist en globetrotter altijd evenwaardige middelen geweest om zijn visie op onze averechts draaiende wereld uit te drukken.

In zijn werk verheft hij daarbij de verwarring tot normaliteit. Betekenis geven is in de ogen van Verdult hetzelfde als “voorbij gaan aan dat wat ook klopt”. Zijn kijk op de werkelijkheid, eclectisch en doorspekt met een specifieke humor, nodigt uit tot een nieuw begrip van onze globale identiteit. Het vormt een speelse en scherpe aanvulling op het hedendaagse maatschappelijke debat. Zijn werk is eerder documentair dan fictief; het is een manier om herkenbare clichés “los te schudden” en refereert altijd aan een kenbare realiteit. “Alles wat iedereen kan, is van Dick Verdult”, zei ooit een van zijn vrienden. Of, zoals Verdult zelf stelt: “Niets is wat je niet herkent”.

Twee andere bijdragen van Dick Verdult zijn te raadplegen in M van Misverstand over “exotische muziek als burengerucht” en C van Calanda, over de eeuwenoude trommeltraditie tijdens de Semana Santa in het Spaanse Aragòn.