Zes Wandelingen in Aleppo (2002)

De Noord-Syrische stad Aleppo was en is een smeltkroes en kruispunt van culturen, gelegen op de Zijderoute en de pelgrimsroute naar Mekka. Veel muziektradities zijn in de stad dan ook vertegenwoordigd, vooral islamitische en christelijke, maar ook andere invloeden zijn in deze oriëntaalse metropool te traceren. Samen met Willem Bruls maakte Walter Slosse in 2002 een muzikaal reisverslag van een bezoek aan Aleppo, met als titel De Zangers van Aleppo dat werd uitgezonden in zes afleveringen van het VPRO-programma Urubicha.

Laag voor laag, werd geprobeerd de muzikale, religieuze en culturele wortels van de stad bloot te leggen, zoals onder andere joodse, Syrisch-Orthodoxe, Byzantijnse, Armeense, Islamitische en Soefi-tradities. Veel aandacht ging daarbij uit naar de christelijke gemeenschappen in Aleppo, omdat zij daar al eeuwen gastvrijheid genieten. Het werd een verslag van van zes wandelingen, die telkens begonnen bij het pleintje voor de Armeense kerk van de Veertig Martelaren in het centrum van de christelijke wijk van Aleppo.

Salibeh of het kruis

In een eerste wandeling vanaf de christelijke wijk Salibeh, waar de eerste kerken werden gebouwd, kwam het historische verleden van Aleppo aan bod. Salibeh betekent “het kruis” en bevond zich oorspronkelijk buiten de stadsmuren. De wijk is een voorbeeld van de tolerantie tegenover de christenen in Syrie  die zich altijd op economisch gebied hebben kunnen ontplooien. Tijdens de genocide van de Armeniërs in 1915 was Aleppo ook een toevluchtsoord voor de Armeense vluchtelingen, waaraan een gedenksteen op het pleintje nog herinnert.

Klik hier voor wandeling 1:

Synagoge of moskee

Het joodse verleden van Aleppo werd o.m. in een tweede wandeling besproken. Getuige daarvan is bijvoorbeeld een moskee die voorheen een synagoge was. Het verleden van Aleppo is vaak verborgen achter kleine poortjes, waarachter soms complete paleizen zijn te ontdekken. Een voorbeeld daarvan is het Paleis Jumbalat, oorspronkelijk bezit van een Koerdische familie. Een bezoek aan Bimaristan, oorspronkelijk een hospitaal voor geesteszieken uit de 14e eeuw, maakt duidelijk hoe de moslims voorlopers waren op het gebied van gezondheidszorg en hygiëne. De talloze hamams (badhuizen) zijn daar een voorbeeld van en Aleppo heeft ook een eeuwenoude zeepindustrie.

Klik hier voor wandeling 2:

Vrijdag of zondag

Meer sporen van het Byzantijnse en Romeinse verleden van Aleppo werden duidelijk tijdens een derde wandeling. In de Halawiya Moskee zijn nog duidelijk de Griekse zuilen te zien van deze voormalige Byzantijnse kerk. Maar er werden ook nieuwe kerken gebouwd, zoals de Grieks-Orthodoxe en Armeense kerk in de nieuwbouwwijk Vilat. Waar het zondag is en waar het vrijdag is, wordt snel duidelijk in Aleppo, als in de christelijke wijk de winkels gewoon open zijn op vrijdag. Ook het straatbeeld filmreclames en niet-gesluierde vrouwen, laat geen twijfel bestaan over het verschil tussen de christelijke wijk en de rest van Aleppo dat door de Islam is overheerst.

Klik hier voor wandeling 3:

Franken of kruisvaarders

Aleppo wordt gedomineerd door de enorme Citadel in het midden van de stad en die werd beklommen tijdens een vierde wandeling. De Citadel kon nooit worden ingenomen door de kruisvaarders, die door de moslims Franken werden genoemd. De komst van deze “bevrijders” werd door de christenen nauwelijks op prijs gesteld, omdat zij het eigenlijk beter hadden onder de moslims. Een ander indrukwekkend monument is de Ommayaden Moskee en de tocht leidde ook langs een kleine moskee waar elke vrijdag een zikr wordt uitgevoerd. De zikr is een ceremonie waarbij de deelnemers in een opzwepend tempo de naam van Allah ritmisch blijven herhalen tot een vorm van extase wordt bereikt.

Klik hier voor wandeling 4:

Katholiek of orthodox

De vijfde wandeling voerde naar de Armeense en Syrische kerken en bracht de complexiteit en diversiteit van de verschillende christelijke gemeenschappen in Aleppo aan de orde. Pasen wordt niet alleen door de Rooms-Katholieke kerk en Orthodoxe kerken op een verschillend tijdstip gevierd, maar de Armeniers zorgen dan weer voor een uitzondering door Pasen wel volgens de kalender van Rome te vieren. Zo is er ook een verschil tussen de Syrische kerken, want de ene is katholiek, de andere orthodox. Soms zijn er minieme verschillen, waarbij twee Syrisch-Orthodoxe kerken een verschil in de liturgie handhaven.

Klik hier voor wandeling 5:

Onenigheid of eenheid

In de zesde en laatste wandeling bleek nogmaals welke culturele, religieuze en muzikale smeltkroes Aleppo is. De onenigheden tussen de christenen hebben tot verschillende kerken geleid. Maar de gigantische Moskee van de Eenheid, met vier minaretten, die in het hart van de christelijke wijk werd gebouwd, maakt duidelijk wie er in Aleppo de baas is. Zolang de reclameborden van vrouwen in bikini niet uit het straatbeeld zijn verdwenen, is er geen reden om te twijfelen aan de tolerantie tussen christenen en moslims in Aleppo.

Klik hier voor wandeling 6:

In de serie De Zangers van Aleppo was ook het ensemble Al-Kindi te horen van de in Aleppo wonende Franse qanun-speler Julien Jalal Eddine Weiss. Hij is een vermaard deskundige op het gebied van de Arabische klassieke muziek. Regelmatig treedt hij op met Sheikh Hamza Shakkûr, die als voorzanger van de Grote Ommayaden Moskee in Damaskus, een soefi-ritueel van ronddraaiende derwisjen begeleidt. Het ronddraaien symboliseert de innerlijke weg naar God. In 2007 publiceerde muziekjournaliste Saskia Törnqvist een interview met Julien Weiss die zich in 1986 tot de Islam bekeerde.

Terug naar de R van Religie ➔