S van Saeta

In heel Andalusië gaan in de Goede Week voor Pasen talloze cofradías (broederschappen) de straat op. Tijdens uren durende processies worden de pasos uit de kerk gedragen, de rijkversierde draagbaren met de beelden van Christus of Maria, of andere figuren uit het passieverhaal. De pasos, die 1500 tot 2000 kilogram wegen, worden gedragen door costaleros die weken vooraf oefenen. Tijdens die processies worden saetas gezongen, die op straat of vanaf een balkon tot de beelden worden gericht. Het woord saeta is afgeleid van het woord pijl, omdat het lied als een pijl naar de hemel wordt gericht.

De teksten van de saetas behandelen het passieverhaal. Ontstaan in de 16e eeuw als lied dat werd gezongen bij verscheidene religieuze gebruiken, is de saeta tegenwoordig een categorie van de Andalusische cante jondo die deel uitmaakt van de flamenco. Het zijn niet alleen professionele zangers of zangeressen die deze religieuze liedvorm vertolken. Ook de gewone man of vrouw in de straat kan een saeta aanheffen en in Sevilla is er zelfs een saetaschool, waar deze klaagzang aan liefhebbers wordt aangeleerd.

In 1998 bracht Corinna Kramer in het VPRO-programma De Wandelende Tak verslag uit van haar onderzoek naar de saeta. In haar scriptie behandelde zij niet alleen de ontstaansgeschiedenis en muzikale aspecten van de saeta, maar ook de sociale en culturele context van de saeta.

Luister hier naar De Wandelende Tak van 4 april 2009 met Corinna Kramer, een herhaling van de oorspronkelijke uitzending van 13 april 1998.

In 1999 bracht De Wandelende Tak samen met Corinna Kramer een bezoek aan de saetaschool van de broederschap van La Sagrada Cena (Het Laatste Avondmaal). Een belangrijke gebeurtenis was het Concierto de Saeta dat door de cursisten op 3 maart 1999 werd georganiseerd. Dat concert werd uitgezonden in Passie & Saeta, een drie uur lange uitzending van De Wandelende Tak, aan de vooravond van Pasen op 2 april 1999.

Het eerste deel begon met de instrumentale vertolking van een saeta door Miles Davis, met zijn onnavolgbaar trompetspel op de jazzplaat Sketches of Spain uit 1960. Tijdens de uitzending was er ook een ooggetuigenverslag van Corinna Kramer en Walter Slosse die een processie in Sevilla gadesloegen.

Luister hier naar het eerste deel van Passie & Saeta in De Wandelende Tak van 2 april 1999.

In het tweede deel is het concert te horen van 3 maart 1999 met de cursisten van de saetaschool in Sevilla. Een school met ruim 80 leerlingen, die geleid wordt door José Medina. Het zingen van een saeta gaat gepaard met veel emotie en je kan bijna spreken van een therapeutisch effect, telkens een zanger en zangeres in deze klaagzang aanmoedigingen ontvangt van het publiek. De saeta is ook een voorbeeld van de wijze waarop de Semana Santa met zijn processies voor een grote sociale binding zorgt.

Luister hier naar het tweede deel van Passie & Saeta in De Wandelende Tak van 2 april 1999, met het Concierto de Saeta.

In het derde deel waren ook voorbeelden te horen van passiezang elders in de wereld. Zo bestaat er in het p’ansori, het traditionele Koreaanse zangspel, ook een vertolking van het lijdensverhaal van Christus met veel gekreun en gezucht. Verder werden ook een drietal saetas vertolkt door Agustín Gómez en zijn dochter Toni tijdens een huisconcert in Sevilla, dat werd opgenomen op 8 november 1998. De uitzending werd besloten met Always look on the Bright Side of Life, een lied uit The Life of Brian van Monty Python die in 1979 hun versie gaven van het passieverhaal.

Luister hier naar het derde deel van Passie & Saeta in De Wandelende Tak van 2 april 1999.

De zon scheidde zich
en de maan verduisterde.
De aarde beefde van ontzetting
bij het zien van jouw gezicht, goede moeder,
tussen stromen van tranen.
(Saeta)

Ook elders in Spanje wordt de Semana Santa gevierd en spectaculair zijn de processies in Calanda (Aragòn). Die worden door ruim 1500 trommelaars begeleid in de straten van Calanda. In 1995 maakte Dick Verdult opnamen van het oorverdovend geluid van de trommelaars in de nacht van Goede Vrijdag op Stille Zaterdag.

De muziekreportage van Dick Verdult over de trommelaars van Calanda, is te raadplegen bij de C van Calanda.